ناکارآمدی نظام های اجتماعی در حمایت از حقوق کودک در برابر رسانه ها
تهران-ایرنا- محمدمهدی سیّدناصری استاد دانشگاه و فعال حوزه نشر در یادداشتی که در اختیار ایلنا قرار داده است درباره مناسبات میان کودک و فضای مجازی می‌نویسد: علاقه‌مندی کودکان به رسانه‌های دیجیتال و اجبار ناشی از کرونا برای حضور کودکان در فضای مجازی سبب شده تا ضرورت نظارت بر کودکان در این فضا مطرح شده و در سطح بین‌المللی و داخلی نهادها و فعالان این عرصه به فکر حمایت از حقوق کودکان باشند.
امروزه سرعت پیشرفت فناوری‌های دیجیتال و نفوذ فضای مجازی در زندگی انسان‌ها چنان سریع است که دیگر، جوامع با هر نگاه و موقعیتی فرصت مقاومت در برخورد با پدیده‌های جدید را ندارند و در مدت کوتاهی در مسیر جریان قرار گرفته و در برابر آن پدیده تسلیم می‌شوند. در واقع این روند جهانی شدن است که فرآیندی اجتناب ناپذیر است؛ این فرآیند که از قرن نوزدهم آغاز شده و در قرن بیستم سرعت گرفته و امروزه همچنان با سرعتی چشمگیر به تکامل خود ادامه می‌دهد، در زمینه‌های مختلف ظهور و بروز کرده است. تا جایی که امروز در عرصه‌ی فرهنگ و ارزش‌ها، خود را به عنوان مبنایی‌ترین پایه و ستون شکل‌گیری نظام اجتماعی نشان می‌دهد و می‌توان گفت تکنولوژی‌های مدرن از مرزهای جغرافیایی گذشته و به عمق مرزهای ارزشی، فرهنگی و نظام‌های اجتماعی نفوذ کرده و تأثیر گذاشته است.
با توجه به اینکه اهمیت و تأثیر منفی رسانه‌ها و سرگرمی‌های دیجیتال و دنیای مجازی در کودکان بر کسی پوشیده نیست، موضوعِ جدیِ حقوق کودکان در برابر این فناوری شگفت و پرقدرت یکی از مباحث علمی و اجتماعی مهم این روزهاست. در این فضا با توجه به گستردگی دامنه‌ی آن، مخفی بودن هویت کاربران، سرعت بالا و فرامرزی بودن، فقدان مکانیزم اِعمال صلاحیت دولت‌ها می‌تواند بر حوزه‌ی شناخت و ادراک کاربران تأثیر عمیقی گذاشته و همه‌ی افراد به خصوص کودکان و نوجوانان را با خطرات خاصی مواجه کند در واقع علاقه‌مندی کودکان به رسانه‌های دیجیتال و اجبار ناشی از کرونا برای حضور کودکان در فضای مجازی سبب شده تا ضرورت نظارت بر کودکان در این فضا مطرح شده و در سطح بین‌المللی و داخلی نهادها و فعالان این عرصه به فکر حمایت از حقوق کودکان باشند.
برای رفع این نگرانی‌ها، «نیاز به تدوین برنامه جامع حمایتی» قطعی و اساسی است و بدون شک در این برنامه، تدوین قوانین و مقررات حقوقی در کنار تنظیم اصول و راهنمای عملی و نیز نظام نامه‌های اخلاق حرفه‌ای از اولویت فراوانی برخوردار است. بدین منظور در حوزه حقوق بین‌الملل گام‌هایی برداشته شده است که می‌توان گفت کافی نمی‌باشد. افزون بر اختصاص موادی از «اعلامیه جهانی حقوق بشر» و «میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی» به این موضوع، «اعلامیه حقوق کودک» و مهم‌تر از آن «پیمان نامه حقوق کودک» نیز توجه خاصی به تبیین اصول حقوق کودک در برابر رسانه‌ها نشان داده‌اند. همچنین اعلامیه‌ها، قطعنامه‌ها و مصوبات دیگری در سطح کشورها یا مناطق جغرافیایی در این باره وجود دارد. با این وجود، اما به رغم مبانی و فرهنگ غنی دینی و ملی ما در کشور عزیزمان ایران که دربردارنده متعالی‌ترین نگاه‌ها به کودک و پاسداشت منزلت و حقوق اوست، خلاء محسوس و آشکاری در زمینه قوانین حمایت‌آمیز از حقوق کودک در برابر رسانه‌ها وجود دارد که می‌بایست مسئولین و کارشناسان با صاحب نظران و دست دراندرکاران این حوزه با همفکری و همکاری یکدیگر در پی نظامند کردن این موضوع بسیار مهم و اساسی باشند.
